2021-11-20Wiele osób nadal uważa, iż postępowania spadkowe ciągną się latami w sądzie i nie ma na to rady. Jednakże to prawda tylko w przypadku niewielkiej ilości spraw – tych, w których skonfliktowani spadkobiercy zupełnie nie mogą się ze sobą porozumieć. Tymczasem można to zrobić bardzo szybko, uzyskując akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza a nie w sądzie.
Jest to możliwe już od roku 2009, kiedy to polscy notariusze uzyskali możliwość sporządzania aktów poświadczenia dziedziczenia. Z chwilą rejestracji, takiego aktu, w Rejestrze Spadkowym uzyskuje on moc prawną prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Załatwienie sprawy u notariusza trwa o wiele krócej niż postępowanie sądowe. Terminy takich czynności wyznaczane są na bieżąco, wymagana jest zgoda wszystkich spadkobierców i stawienie się ich wszystkich u notariusza. Wówczas takie postępowanie można przeprowadzić z tygodnia na tydzień.
Nieskomplikowane jest również sporządzenie testamentu w formie notarialnej, co – przez brak wiedzy i zrozumiałą niechęć do myślenia o sprawach ostatecznych – zbyt często bywa zostawiane na ostatnią chwilę. Można to zrobić w sposób bezpieczny w kancelarii notarialnej, można też – co istotne – zarejestrować taki testament w działającym od 2011 r. Notarialnym Rejestrze Testamentów. Co ważne do Rejestru można wpisać nie tylko testamenty sporządzone w formie notarialnej, ale także testamenty własnoręczne. Zarejestrowanie testamentu w NORT jest bezpłatne.
Kolejnym ważnym aspektem jest kwestia związana ze sporządzeniem własnoręcznego testamentu. Zdarzają się bowiem sytuacje, że bliscy osoby zmarłej i przedstawiają u notariusza testament, który – jak mówią – sporządziła własnoręcznie. Tyle, że jest to wydruk z komputera z własnoręcznym podpisem, który – w rozumieniu polskiego prawa – ważnym testamentem nie jest. Bywa, że notariuszowi lub sądowi przedstawiany jest dokument napisany przez osobę niebędąca testatorem a tylko podpisany przez testatora i inne osoby, które twierdzą, że były świadkami tej czynności. Wbrew powszechnym poglądom przy sporządzaniu testamentu własnoręcznego obecność świadków nie jest wymagana. Taki testament jest niestety całkowicie nieważny. Testament własnoręczny, zwany też holograficznym, by był ważny, musi być w całości napisany własnoręcznie, opatrzony podpisem i datą jego sporządzenia.
Społeczeństwu często brakuje również wiedzy o tym, kto właściwie majątek odziedziczy. Z problemem tym spotykają się zwłaszcza bezdzietni małżonkowie, którzy żyją w przekonaniu, że po śmierci któregoś z nich, całość dobytku przejmie żona lub mąż. Zapominają przy tym, że, do dziedziczenia może zostać dopuszczone rodzeństwo lub rodzice zmarłego. I w dodatku, ze względu na prawo krewnych do zachowku, problemu w całości nie rozwiąże nawet sporządzenie testamentu. Zachowek ma bowiem z założenia służyć ochronie majątkowej i socjalnej najbliższych członków rodziny spadkodawcy i w takim znaczeniu uzasadnione jest ograniczenie swobody testowania.
Sposobem na uniknięcie skutków jakie gwarantuje instytucja zachowku wydaje się być wydziedziczenie. W praktyce nie jest to jednak takie proste, o czym nie każdy wie. Kodeks pozwala bowiem na zrobienie tego tylko w trzech przypadkach, gdy wydziedziczony:
-wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
-dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
-uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenia można dokonać w testamencie. Ze względów praktycznych jednak zasadne jest sporządzenie takiego testamentu w formie aktu notarialnego. Należy mieć na uwadze, że samo podważenie wydziedziczenia może mieć miejsce w różnych okolicznościach i na różnych etapach szeroko pojmowanej sprawy spadkowej. Może do tego dochodzić już na etapie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, kiedy to wydziedziczeni podejmują działania mające na celu zakwestionowanie testamentu. Aby zapobiec takim sytuacjom spadkodawca, sporządzając testament, powinien poinformować spadkobierców o powodach, z których zdecydował się na wydziedziczenie i dostarczyć im w miarę możliwości dowodów, które będą mogli wykorzystać w postępowaniu spadkowym.
